http://stockholm.hostmaster.org/articles/un_restoring_credibility/pl.html
Pod koniec 2025 roku trwające ludobójstwo w Gazie pozostaje jednym z kluczowych i niszczycielskich kryzysów XXI wieku. Utrzymujący się i systematyczny charakter kampanii wojskowej Izraela — charakteryzujący się niszczeniem infrastruktury cywilnej, pozbawianiem żywności, wody i opieki medycznej oraz masowym zabijaniem cywilów — wywołał głęboki rozrachunek w międzynarodowym porządku prawnym.
Szybko rosnąca liczba opinii międzynarodowych, obejmująca rządy, organizacje międzyrządowe, mechanizmy ONZ oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego, uznaje działania Izraela w Gazie za ludobójstwo w rozumieniu Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948). To sformułowanie odzwierciedla nie tylko retoryczne potępienie, ale prawną charakterystykę opartą na zobowiązaniach traktatowych, postępowaniach sądowych i autorytatywnych ustaleniach śledczych.
Poniższa lista wskazuje państwa, organizacje międzyrządowe i instytucje, które formalnie określiły działania Izraela w Gazie jako ludobójstwo lub powołały się na Konwencję o ludobójstwie w tym kontekście:
Bezprecedensowy zakres tego konsensusu — obejmujący zarówno aktorów z Globalnego Południa, jak i Globalnej Północy, oraz rozciągający się na linie państwowe, instytucjonalne i akademickie — sygnalizuje transformację w międzynarodowym rozumieniu odpowiedzialności i zapobiegania. Po raz pierwszy w erze po II wojnie światowej Konwencja o ludobójstwie jest przywoływana przez wiele suwerennych państw przeciwko aktywnemu, trwającemu ludobójstwu, z istotnym postępem proceduralnym w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości.
Zbiorcze ustalenia państw, organizacji międzyrządowych i mechanizmów ONZ, że trwająca kampania Izraela w Gazie stanowi ludobójstwo, ustanawiają nie tylko moralny problem, ale wiarygodne i pilne ryzyko prawne, angażujące zbiorową odpowiedzialność ONZ w zapobieganiu ludobójstwu. Zgodnie z artykułami 1, 2(2) i 24 Karty Narodów Zjednoczonych, Rada Bezpieczeństwa ponosi prawny obowiązek podejmowania szybkich i skutecznych środków w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz zapewnienia poszanowania fundamentalnych zasad prawa międzynarodowego.
Konwencja o ludobójstwie nakłada obowiązek erga omnes zapobiegania i karania ludobójstwa, odzwierciedlający normę nadrzędną (jus cogens).
Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948) * Artykuł I: „Strony Umawiające się potwierdzają, że ludobójstwo… jest zbrodnią w świetle prawa międzynarodowego, której zapobieganie i karanie podejmują się.”
W sprawie Bośnia i Hercegowina przeciwko Serbii i Czarnogórze (2007), Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że obowiązek zapobiegania ludobójstwu powstaje „w chwili, gdy państwo dowiaduje się lub normalnie powinno było dowiedzieć się o istnieniu poważnego ryzyka”.
MTS, Bośnia przeciwko Serbii (Wyrok, 26 lutego 2007) * „Obowiązek państwa do zapobiegania i odpowiadający mu obowiązek działania powstają w chwili, gdy państwo dowiaduje się lub normalnie powinno było dowiedzieć się o istnieniu poważnego ryzyka popełnienia ludobójstwa.”
W rezultacie, gdy pojawią się wiarygodne dowody ludobójstwa — jak ustaliły tymczasowe środki MTS, mechanizmy śledcze ONZ oraz ustalenia wielu państw i organizacji praw człowieka — Rada, a w szczególności jej stali członkowie, są prawnie zobowiązani do działania w celu jego zapobiegania. Biorąc pod uwagę pierwszorzędną odpowiedzialność Rady Bezpieczeństwa za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa zgodnie z artykułem 24(1) Karty oraz jej unikalną zdolność do zbiorowego działania w imieniu wszystkich państw członkowskich, ten obowiązek ma szczególną moc w odniesieniu do Rady. Gdy wiarygodne organy — w tym sam MTS — ustalą, że istnieje prawdopodobne ryzyko ludobójstwa, Rada jest prawnie zobowiązana do działania w celu jego zapobiegania.
Pomimo przytłaczających dowodów rzeczowych i wiążących obowiązków prawnych wynikających z Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948) oraz Karty Narodów Zjednoczonych, Stany Zjednoczone wielokrotnie blokowały działania Rady Bezpieczeństwa mające na celu powstrzymanie tego, co Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał za prawdopodobne ludobójstwo w Gazie. Od października 2023 roku Waszyngton skorzystał z prawa weta co najmniej siedem razy, aby zablokować projekty rezolucji mających na celu wprowadzenie zawieszenia broni, ułatwienie dostępu humanitarnego lub żądanie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego. Każda z tych rezolucji odzwierciedlała pilne apele Sekretarza Generalnego, Biura Koordynacji Spraw Humanitarnych (OCHA) oraz Agencji ONZ ds. Uchodźców Palestyńskich (UNRWA), a także ustalenia niezależnych mechanizmów śledczych, ale została unieważniona przez jednostronny sprzeciw jednego stałego członka.
Pierwsze weto, oddane w październiku 2023, zablokowało rezolucję wzywającą do natychmiastowego humanitarnego zawieszenia broni po początkowym bombardowaniu Gazy przez Izrael i rozpoczęciu masowych strat cywilnych. Kolejne weta — w grudniu 2023, lutym 2024, kwietniu 2024, lipcu 2024, grudniu 2024 oraz marcu 2025 — podążały za konsekwentnym i celowym wzorcem. Za każdym razem, gdy Rada podejmowała działania zgodnie z odpowiedzialnością wynikającą z Karty za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, Stany Zjednoczone wykorzystywały weto, aby chronić Izrael przed odpowiedzialnością i zapobiegać zbiorowym środkom mającym na celu ochronę życia cywilów.
Karta stanowi spójne i zintegrowane ramy prawne, w których wszystkie postanowienia mają równy status normatywny i muszą być odczytywane w harmonii ze sobą. Nie istnieje wewnętrzna hierarchia wśród jej artykułów; raczej każdy musi być rozumiany kontekstowo, systemowo i teleologicznie — czyli w świetle nadrzędnych celów i zasad Karty, jak określono w artykułach 1 i 2. Ta systemowa interpretacja, wielokrotnie potwierdzana przez MTS i własne organy prawne ONZ, zapewnia, że Karta funkcjonuje jako pojedynczy, niepodzielny instrument międzynarodowego zarządzania, a nie zbiór izolowanych uprawnień lub przywilejów.
Ramy interpretacyjne określone w Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów (1969) mają zastosowanie równorzędnie i w pełni do Karty Narodów Zjednoczonych. Chociaż Karta poprzedza Konwencję, zasady interpretacyjne w niej skodyfikowane były już ustalone jako międzynarodowe prawo zwyczajowe w czasie redagowania Karty i od tego czasu zostały potwierdzone w orzecznictwie MTS. W związku z tym Karta musi być interpretowana w dobrej wierze, w świetle jej celu i zamierzenia oraz jako spójna i zintegrowana całość.
Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów (1969) * Artykuł 26 (Pacta sunt servanda): „Każdy obowiązujący traktat jest wiążący dla jego stron i musi być przez nie wykonywany w dobrej wierze.” * Artykuł 31(1): „Traktat powinien być interpretowany w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem nadawanym jego postanowieniom w ich kontekście oraz w świetle jego celu i zamierzenia.” * Artykuł 31(3)(c): „Należy uwzględnić… wszelkie odpowiednie reguły prawa międzynarodowego mające zastosowanie w relacjach między stronami.”
W związku z tym uprawnienia przyznane Radzie Bezpieczeństwa, w tym prawo weta, nie mogą być interpretowane ani stosowane w sposób sprzeczny z celem i zamierzeniem Karty.
Chociaż artykuł 27(3) Karty Narodów Zjednoczonych przyznaje stałym członkom Rady Bezpieczeństwa prawo weta, to uprawnienie to nie jest absolutne. Musi być wykonywane w ścisłej zgodności z Celami i Zasadami Karty (artykuły 1 i 24) oraz w dobrej wierze (artykuł 2(2)). Jako organ ponoszący pierwszorzędną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, Rada Bezpieczeństwa jest prawnie zobowiązana do wykonywania swoich funkcji zgodnie z tymi obowiązkami.
Zgodnie z artykułem 24(1), Rada Bezpieczeństwa wykonuje swoją władzę w imieniu całego członkostwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Ten mandat przedstawicielski nakłada obowiązek powierniczy na wszystkich jej członków — a w szczególności na stałych członków obdarzonych prawem weta — do działania w dobrej wierze i zgodnie z fundamentalnymi celami Karty. W połączeniu z artykułami 1, 2(2) i 24(2), artykuł 24(1) wspiera zasadę, że prawo weta nie może być legalnie używane do udaremniania zbiorowej odpowiedzialności Rady za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Karta nakłada również wyraźne ograniczenia proceduralne na weto poprzez artykuł 27(3), który stanowi, że strona sporu powinna powstrzymać się od głosowania w decyzjach na mocy Rozdziału VI. To postanowienie ucieleśnia fundamentalną zasadę bezstronności w podejmowaniu decyzji przez Radę. Gdy stały członek zapewnia znaczące wsparcie wojskowe, finansowe lub logistyczne jednej ze stron konfliktu zbrojnego, członek ten może być rozsądnie uznany za stronę sporu i dlatego jest prawnie zobowiązany do powstrzymania się od głosowania.
Karta Narodów Zjednoczonych * Artykuł 1(1): „Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a w tym celu: podejmowanie skutecznych zbiorowych środków w celu zapobiegania i usuwania zagrożeń dla pokoju, tłumienia aktów agresji lub innych naruszeń pokoju oraz osiągania za pomocą środków pokojowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, rozstrzygania lub załagodzenia sporów międzynarodowych lub sytuacji, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju.” * Artykuł 2(2): „Wszyscy Członkowie, w celu zapewnienia im wszystkim praw i korzyści wynikających z członkostwa, powinni wypełniać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą.” * Artykuł 24(1): „Aby zapewnić szybkie i skuteczne działanie Organizacji Narodów Zjednoczonych, jej Członkowie powierzają Radzie Bezpieczeństwa pierwszorzędną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz zgadzają się, że w wykonywaniu swoich obowiązków w ramach tej odpowiedzialności Rada Bezpieczeństwa działa w ich imieniu.” * Artykuł 24(2): „Wypełniając te obowiązki, Rada Bezpieczeństwa powinna działać zgodnie z Celami i Zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczegółowe uprawnienia przyznane Radzie Bezpieczeństwa do wypełniania tych obowiązków są określone w Rozdziałach VI, VII, VIII i XII.” * Artykuł 27(3): „W decyzjach na mocy Rozdziału VI oraz na mocy ustępu 3 artykułu 52, strona sporu powinna powstrzymać się od głosowania.”
W połączeniu, artykuły 1, 2(2), 24(1)–(2) oraz 27(3) Karty, interpretowane zgodnie z artykułami 31–33 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów, ustalają, że weto nie jest nieograniczonym przywilejem, ale uprawnieniem warunkowym trzymanym w zaufaniu dla społeczności międzynarodowej. Wykonywanie tego uprawnienia w złej wierze, w celach sprzecznych z Kartą lub w sposób uniemożliwiający Radzie Bezpieczeństwa wykonywanie jej pierwszorzędnych obowiązków, stanowi nadużycie prawa i czyn ultra vires. Takie weto nie ma skutku prawnego w ramach Karty i jest sprzeczne z normami nadrzędnymi (jus cogens), które regulują międzynarodowy porządek, szczególnie tymi związanymi z zapobieganiem ludobójstwu i ochroną cywilów.
Odpowiedzialność Rady Bezpieczeństwa za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, jak określono w artykułach 1 i 24 Karty, obejmuje konieczność przestrzegania prawa międzynarodowego oraz zapobiegania okrucieństwom, które zagrażają stabilności stosunków międzynarodowych. Mandat Rady nie jest przywilejem politycznym, ale zaufaniem prawnym, wykonywanym w imieniu całego członkostwa i ograniczonym Celami i Zasadami Karty. Gdy stały członek używa weta do blokowania środków mających na celu zapobieganie lub reagowanie na poważne naruszenia prawa międzynarodowego — w tym ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości lub poważne naruszenia Konwencji Genewskich — takie działanie stanowi nadużycie uprawnienia weta i czyn ultra vires Karty.
W takich okolicznościach rola interpretacyjna MTS staje się kluczowa. Zgodnie z artykułem 36 Statutu, Trybunał może wykonywać jurysdykcję sporną, jeśli spór zostanie przed nim postawiony przez państwa członkowskie w sprawie interpretacji lub stosowania Karty lub Konwencji o ludobójstwie. Dodatkowo, zgodnie z artykułem 65 Statutu MTS oraz artykułem 96 Karty, Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa, jak również inne upoważnione organy ONZ, mogą zażądać opinii doradczej w celu wyjaśnienia prawnych konsekwencji użycia weta w określonych kontekstach. Chociaż opinie doradcze nie są formalnie wiążące, stanowią autorytatywne interpretacje Karty i mają decydującą wagę w praktyce ONZ.
Karta Narodów Zjednoczonych * Artykuł 96(1): „Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa mogą zażądać od Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wydania opinii doradczej w dowolnej kwestii prawnej.”
Chociaż Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) nie posiada wyraźnej władzy do unieważniania decyzji lub weta Rady Bezpieczeństwa, zachowuje jurysdykcję do interpretacji Karty Narodów Zjednoczonych oraz określania prawnych konsekwencji działań podejmowanych na jej podstawie. Trybunał, jako główny organ sądowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (artykuł 92 Karty), wykonuje zarówno funkcje sporne, jak i doradcze, które obejmują kwestie interpretacji Karty i legalności działań podejmowanych przez organy ONZ. W związku z tym, jeśli stwierdzono by, że stały członek użył weta w złej wierze lub ultra vires wobec Celów i Zasad Karty, MTS mógłby w zasadzie potwierdzić, że takie weto było prawnie nieskuteczne, a odpowiadający projekt rezolucji został ważnie przyjęty w istocie.
W praktyce takie ustalenie umożliwiłoby innym członkom Rady Bezpieczeństwa uznanie weta oddanego w naruszeniu Karty za pozbawione skutku prawnego, co pozwoliłoby Radzie na przyjęcie odpowiedniej rezolucji w istocie. Weto byłoby traktowane jako nieważne od początku — niezdolne do unieważnienia zbiorowego obowiązku Rady do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa.
Kryzys ujawniony przez ludobójstwo w Gazie pokazał, że paraliż Organizacji Narodów Zjednoczonych nie wynika przede wszystkim z niepowodzenia jej tekstu założycielskiego, ale z jego interpretacji i stosowania. Niezdolność Rady Bezpieczeństwa do działania — pomimo uznania prawdopodobnego ludobójstwa przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości i własne mechanizmy śledcze ONZ — wynika nie z braku uprawnień prawnych, ale z niewłaściwego użycia weta przez stałego członka działającego wbrew celom Karty.
Wezwania do reformy Karty, choć moralnie przekonujące, od dawna napotykały na proceduralną niemożność zmiany artykułu 108 w systemie wymagającym zgody tych, którzy są najbardziej zainteresowani zachowaniem swoich przywilejów. Rozwiązanie leży więc nie w nieosiągalnym projekcie przepisywania Karty, ale w interpretowaniu jej zgodnie z prawem traktatów i wewnętrzną logiką Karty.
Pierwszym i najbardziej natychmiastowym krokiem jest poszukiwanie opinii doradczej od Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) w sprawie legalności i granic uprawnienia weta na mocy artykułu 27(3) Karty. Taka opinia nie zmieniłaby Karty, ale interpretowałaby ją zgodnie z Konwencją Wiedeńską o Prawie Traktatów oraz normami nadrzędnymi prawa międzynarodowego, potwierdzając, że weto — podobnie jak każde uprawnienie na mocy Karty — jest uwarunkowane obowiązkami dobrej wiary, celu i zamierzenia oraz jus cogens.
Zgodnie z artykułem 96(1) Karty Narodów Zjednoczonych oraz artykułem 65 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, zarówno Zgromadzenie Ogólne, jak i Rada Bezpieczeństwa mają kompetencje do żądania opinii doradczych od Trybunału w dowolnej kwestii prawnej. Każda ścieżka zapewnia odrębny — ale komplementarny — sposób dla Organizacji na wyjaśnienie prawnych granic weta.
Ścieżka Zgromadzenia Ogólnego oferuje jasną i pewną drogę, ponieważ taka rezolucja wymaga jedynie zwykłej większości i nie podlega wetu. To czyni ją najbardziej dostępnym i proceduralnie pewnym sposobem uzyskania sądowego wyjaśnienia zakresu i granic weta, szczególnie w przypadkach, gdy sama Rada Bezpieczeństwa jest sparaliżowana.
Jednak Rada Bezpieczeństwa również zachowuje uprawnienie do żądania takiej opinii. Pojawia się pytanie, czy weto stałego członka mogłoby zablokować Radę przed uzyskaniem porady prawnej dotyczącej granic jej własnych uprawnień. Zgodnie z artykułem 27(2) Karty, decyzje Rady Bezpieczeństwa w sprawach proceduralnych podejmowane są przez twierdzący głos dziewięciu członków i nie podlegają wetu. Rezolucja żądająca opinii doradczej — która nie określa materialnych praw ani nie nakłada wiążących obowiązków — wyraźnie mieści się w tej kategorii proceduralnej.
Karta Narodów Zjednoczonych * Artykuł 27(2): „Decyzje Rady Bezpieczeństwa w sprawach proceduralnych podejmowane są przez twierdzący głos dziewięciu członków.”
Precedens Namibii (S/RES/284 (1970)) popiera tę interpretację: wniosek Rady o opinię doradczą w sprawie prawnych konsekwencji obecności RPA w Namibii został potraktowany jako decyzja proceduralna i przyjęty bez weta. Analogicznie, rezolucja żądająca opinii doradczej w sprawie granic uprawnienia weta dotyczy procedur instytucjonalnych Rady i nie stanowi materialnego aktu wpływającego na prawa lub obowiązki państw.
Dlatego Rada Bezpieczeństwa mogłaby zgodnie z prawem przyjąć rezolucję żądającą opinii doradczej MTS w sprawie granic weta jako głos proceduralny, wymagający jedynie dziewięciu głosów twierdzących i niepodlegający wetu. Po przekazaniu, to do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości należałoby ustalenie, czy przyjąć wniosek. Czyniąc to, Trybunał implicite potwierdziłby, że sprawa jest proceduralna i prawidłowo przed nim postawiona — tym samym rozstrzygając, poprzez prawo, a nie politykę, czy kwestia granic weta leży w sądowym zakresie Trybunału.
Ten sposób zapewnia, że żaden stały członek nie może jednostronnie uniemożliwić Organizacji Narodów Zjednoczonych poszukiwania prawnej interpretacji jej własnego instrumentu założycielskiego. Szanuje również zasadę effet utile na mocy Konwencji Wiedeńskiej — że każdy traktat musi być interpretowany tak, aby w pełni realizował swój cel i zamierzenie. Pozwolenie, by weto uniemożliwiło prawne wyjaśnienie legalności samego weta, byłoby paradoksem logicznym i prawnym, podważającym spójność Karty i integralność międzynarodowego porządku prawnego.
W związku z tym zarówno Zgromadzenie Ogólne, jak i Rada Bezpieczeństwa posiadają zgodne z prawem i komplementarne ścieżki do uzyskania opinii doradczej od MTS. Ścieżka Zgromadzenia Ogólnego jest proceduralnie pewna; ścieżka Rady Bezpieczeństwa jest prawnie obronna na mocy Karty i prawa traktatów. Każda z nich osiągnęłaby ten sam istotny cel: wyjaśnienie, że weto nie może być legalnie używane do blokowania zapobiegania ludobójstwu lub udaremniania celów Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Poprzez ten proces Organizacja podjęłaby istotny krok w kierunku przywrócenia swojej wiarygodności — potwierdzając, że jej autorytet płynie nie z władzy, ale z nadrzędności prawa międzynarodowego. Rządy prawa, a nie przywileje polityczne, muszą regulować nawet najpotężniejsze organy Organizacji Narodów Zjednoczonych. Tylko poprzez ponowne potwierdzenie tej zasady Organizacja może odzyskać swój cel założycielski: uchronić przyszłe pokolenia przed plagą wojny.
Wiarygodność Organizacji Narodów Zjednoczonych stoi dziś w obliczu głębokiego rozrachunku. Rozwijające się ludobójstwo w Gazie ujawniło linie uskokowe w międzynarodowym porządku prawnym — nie w niewystarczalności jego norm, ale w niepowodzeniu jego instytucji w ich przestrzeganiu. Zakaz ludobójstwa, zapisany w Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948) i uznany za jus cogens, wiąże wszystkie państwa i wszystkie organy Organizacji Narodów Zjednoczonych bez wyjątku. Jednak w obliczu przytłaczających dowodów i formalnych ustaleń Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, główny organ Organizacji odpowiedzialny za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa pozostaje sparaliżowany przez niewłaściwe użycie weta.
Ten paraliż nie jest nieuniknioną cechą polityki międzynarodowej; jest to niepowodzenie w zarządzaniu i naruszenie zaufania prawnego. Stali członkowie Rady Bezpieczeństwa dzierżą swoje uprawnienia w imieniu całego członkostwa na mocy artykułu 24(1) Karty. Ta władza jest powiernicza, a nie własnościowa. Gdy weto jest używane do ochrony trwającego ludobójstwa lub blokowania ochrony humanitarnej, przestaje być narzędziem utrzymania pokoju, a staje się narzędziem bezkarności. Takie użycie jest ultra vires — poza uprawnieniami przyznanymi przez Kartę — i prawnie niezgodne zarówno z literą, jak i duchem Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Ostatecznie zdolność Organizacji Narodów Zjednoczonych do odzyskania swojej legitymacji zależy od jej gotowości do egzekwowania własnego prawa. Przywrócenie wiarygodności to nie tylko wydawanie rezolucji lub raportów; to ponowne dostosowanie Organizacji do zasad, które uzasadniały jej powstanie — pokój, sprawiedliwość, równość i ochrona życia ludzkiego. Ludobójstwo w Gazie określi dziedzictwo tej ery, nie tylko dla bezpośrednio zaangażowanych państw, ale dla całego systemu międzynarodowego.
Wiarygodność Organizacji Narodów Zjednoczonych i integralność samego prawa międzynarodowego zależą od tego wyboru.
Niniejszy projekt rezolucji jest oferowany w dobrej wierze i z konieczności, przywołując zasady wyrażane przez wieki w wielkich tradycjach prawnych świata, które utrzymują, że władza musi być wykonywana z szczerością, sprawiedliwością i szacunkiem dla życia.
Jest oferowany jako udogodnienie i zasób dla każdego państwa członkowskiego lub grupy państw członkowskich, które mogą chcieć podążać, poprzez Zgromadzenie Ogólne, zgodną z prawem i konstruktywną ścieżką do wyjaśnienia granic uprawnienia weta na mocy artykułu 27(3) Karty Narodów Zjednoczonych, zgodnie z ramami interpretacyjnymi Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów oraz Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948).
Projekt nie jest normatywny i nie rości sobie pretensji własnościowych. Został zaprojektowany tak, aby można go było modyfikować, dostosowywać lub rozszerzać przez każde państwo lub delegację, zgodnie z tym, co uznają za odpowiednie dla wymagań międzynarodowego pokoju i celów Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Jest przedkładany w przekonaniu, że tam, gdzie reforma polityczna pozostaje nieosiągalna, prawna interpretacja pozostaje najpewniejszym sposobem przywrócenia wiarygodności Organizacji Narodów Zjednoczonych i ponownego potwierdzenia nadrzędności prawa międzynarodowego nad władzą.
Zgromadzenie Ogólne,
Przypominając Cele i Zasady Organizacji Narodów Zjednoczonych określone w Karcie,
Ponownie potwierdzając, że na mocy artykułu 24(1) Karty, Członkowie powierzają Radzie Bezpieczeństwa pierwszorzędną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz zgadzają się, że Rada działa w ich imieniu,
Uznając, że wszyscy Członkowie powinni wypełniać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z Kartą, na mocy artykułu 2(2),
Mając na uwadze, że na mocy artykułu 27(3) Karty, strona sporu powinna powstrzymać się od głosowania w decyzjach na mocy Rozdziału VI oraz na mocy ustępu 3 artykułu 52,
Przypominając artykuł 96(1) Karty oraz artykuł 65 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, które upoważniają Zgromadzenie Ogólne do żądania opinii doradczych w dowolnej kwestii prawnej,
Potwierdzając, że Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948) („Konwencja o ludobójstwie”) kodyfikuje obowiązek erga omnes oraz jus cogens do zapobiegania i karania ludobójstwa,
Zwracając uwagę na orzecznictwo Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, w tym Zastosowanie Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (Bośnia i Hercegowina przeciwko Serbii i Czarnogórze) (Wyrok z 26 lutego 2007), które orzekło, że obowiązek zapobiegania ludobójstwu powstaje w momencie, gdy państwo dowiaduje się lub powinno było dowiedzieć się o poważnym ryzyku ludobójstwa,
Uznając, że Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów (1969) odzwierciedla międzynarodowe prawo zwyczajowe dotyczące interpretacji i wykonywania traktatów, w tym zasady dobrej wiary, celu i zamierzenia oraz effet utile (artykuły 26 i 31–33),
Świadome, że wykonywanie weta musi być zgodne z celem i zamierzeniem Karty, ogólnym prawem międzynarodowym oraz normami nadrzędnymi, a nadużycie prawa nie może wywoływać legalnych skutków,
Zaniepokojone, że użycie weta do blokowania środków mających na celu zapobieganie lub powstrzymanie ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości lub poważnych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego naraża Radę na niezdolność do wypełniania swoich obowiązków i podważa wiarygodność Organizacji,
Zdeterminowane do wyjaśnienia, w świetle prawa, granic oraz prawnych konsekwencji użycia weta na mocy artykułu 27(3) w takich okolicznościach,
Decyduje, na mocy artykułu 96(1) Karty Narodów Zjednoczonych oraz artykułu 65 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, zażądać opinii doradczej od Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w kwestiach prawnych określonych w Załączniku A do niniejszej rezolucji;
Wzywa Sekretarza Generalnego do przekazania niniejszej rezolucji, wraz z Załącznikami A–C, do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości niezwłocznie oraz do dostarczenia Trybunałowi dokumentacji faktograficznej i prawnej wskazanej orientacyjnie w Załączniku C;
Zaprasza Państwa Członkowskie, Radę Bezpieczeństwa, Radę Gospodarczo-Społeczną, Radę Praw Człowieka, Międzynarodowy Trybunał Karny (w ramach jego mandatu) oraz odpowiednie organy, agencje i mechanizmy ONZ do przedstawienia pisemnych oświadczeń Trybunałowi w kwestiach określonych w Załączniku A, oraz upoważnia Przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego do przedstawienia instytucjonalnego oświadczenia w imieniu Zgromadzenia;
Wzywa Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, jeśli to możliwe, do nadania sprawie priorytetu oraz wskazania terminów dla pisemnych oświadczeń i ustnych rozpraw odpowiednich dla pilności inherentnej dla pytań dotyczących norm nadrzędnych oraz obowiązku zapobiegania ludobójstwu;
Wzywa Radę Bezpieczeństwa, do czasu wydania opinii doradczej, do rozważenia jej praktyk dotyczących weta w świetle artykułów 1, 2(2), 24 i 27(3) Karty, Konwencji o ludobójstwie oraz Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów;
Decyduje o włączeniu do wstępnego porządku obrad swojej następnej sesji punktu zatytułowanego „Dalsze działania w związku z opinią doradczą Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie granic uprawnienia weta na mocy artykułu 27(3) Karty” oraz pozostania zaangażowanym w tę sprawę.
(a). Czy zwyczajowe reguły interpretacji traktatów skodyfikowane w artykułach 31–33 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów mają zastosowanie do Karty Narodów Zjednoczonych, a jeśli tak, to w jaki sposób dobra wiara, cel i zamierzenie oraz effet utile informują interpretację artykułu 27(3) w odniesieniu do artykułów 1, 2(2) i 24 Karty? (b). W szczególności, czy weto może być wykonywane zgodnie z Kartą, gdy jego efektem jest udaremnienie pierwszorzędnej odpowiedzialności Rady za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz blokowanie środków wymaganych przez normy nadrzędne?
Jakie jest prawne znaczenie zwrotu „strona sporu powinna powstrzymać się od głosowania” w artykule 27(3) Karty, w tym: (a). kryteria określania, czy członek Rady jest „stroną sporu” na mocy Rozdziału VI; oraz (b). czy i w jaki sposób znaczące wsparcie wojskowe, finansowe lub logistyczne dla strony walczącej czyni stałego członka „stroną sporu” zobowiązaną do powstrzymania się od głosowania?
(a). Czy normy jus cogens oraz obowiązki erga omnes, w tym obowiązek zapobiegania ludobójstwu na mocy artykułu I Konwencji o ludobójstwie i międzynarodowego prawa zwyczajowego, ograniczają legalne wykonywanie weta? (b). W którym momencie — szczególnie w świetle orzecznictwa MTS dotyczącego poważnego ryzyka — powstaje obowiązek działania dla Rady Bezpieczeństwa i jej członków, taki że użycie weta byłoby niezgodne z Kartą?
(a). Jakie są prawne konsekwencje w ramach instytucjonalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych, gdy weto jest użyte w złej wierze, sprzecznie z jus cogens lub w naruszeniu artykułu 27(3)? (b). W takich okolicznościach, czy Rada Bezpieczeństwa lub Organizacja Narodów Zjednoczonych mogą traktować weto jako prawnie nieskuteczne, przystąpić do przyjęcia środków w istocie, lub w inny sposób pominąć jego skutki w zakresie niezbędnym do wypełnienia obowiązków Rady na mocy artykułów 1 i 24? (c). Jakie są obowiązki Państw Członkowskich na mocy artykułów 25 i 2(2) Karty w obliczu weta, które rzekomo jest ultra vires?
Jakie są prawne implikacje dla uprawnień Zgromadzenia Ogólnego na mocy artykułów 10–14 Karty oraz rezolucji A/RES/377(V) (Zjednoczeni dla Pokoju), gdy weto jest użyte w okolicznościach opisanych w pytaniach 3 i 4?
(a). Jak artykuły 26 (pacta sunt servanda) oraz 27 (prawo wewnętrzne nie jest uzasadnieniem) Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów wpływają na poleganie stałego członka na wecie, gdy takie poleganie uniemożliwia wykonanie obowiązków Karty lub Konwencji o ludobójstwie? (b). Czy doktryna nadużycia praw lub zasada, że czyny ultra vires nie wywołują skutków prawnych, mają zastosowanie do weta w porządku prawnym ONZ, i z jakimi konsekwencjami?
Karta Narodów Zjednoczonych * Artykuł 1(1): „Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa… oraz podejmowanie skutecznych zbiorowych środków w celu zapobiegania i usuwania zagrożeń dla pokoju.” * Artykuł 2(2): „Wszyscy Członkowie… powinni wypełniać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą.” * Artykuł 24(1): „Aby zapewnić szybkie i skuteczne działanie Organizacji Narodów Zjednoczonych, jej Członkowie powierzają Radzie Bezpieczeństwa pierwszorzędną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, i zgadzają się, że w wykonywaniu swoich obowiązków… Rada Bezpieczeństwa działa w ich imieniu.” * Artykuł 27(3): „W decyzjach na mocy Rozdziału VI oraz na mocy ustępu 3 artykułu 52, strona sporu powinna powstrzymać się od głosowania.” * Artykuł 96(1): „Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa mogą zażądać od Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wydania opinii doradczej w dowolnej kwestii prawnej.”
Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów (1969) * Artykuł 26 (Pacta sunt servanda): „Każdy obowiązujący traktat jest wiążący dla jego stron i musi być przez nie wykonywany w dobrej wierze.” * Artykuł 27: „Strona nie może powoływać się na przepisy swojego prawa wewnętrznego jako uzasadnienie niewykonania traktatu.” * Artykuł 31(1): „Traktat powinien być interpretowany w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem nadawanym jego postanowieniom w ich kontekście oraz w świetle jego celu i zamierzenia.” * Artykuł 31(3)(c): „Należy uwzględnić… wszelkie odpowiednie reguły prawa międzynarodowego mające zastosowanie w relacjach między stronami.” * Artykuły 32–33: (środki uzupełniające; interpretacja tekstów autentycznych)
Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948) * Artykuł I: „Strony Umawiające się potwierdzają, że ludobójstwo… jest zbrodnią w świetle prawa międzynarodowego, której zapobieganie i karanie podejmują się.”
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości — Bośnia i Hercegowina przeciwko Serbii i Czarnogórze (Wyrok, 26 lutego 2007) * „Obowiązek państwa do zapobiegania i odpowiadający mu obowiązek działania powstają w chwili, gdy państwo dowiaduje się lub normalnie powinno było dowiedzieć się o istnieniu poważnego ryzyka popełnienia ludobójstwa.”
Aby wspomóc Trybunał, Sekretarz Generalny jest proszony o zebranie i przekazanie dokumentacji obejmującej między innymi: